Эміграція
У новым спецвыпуску “Не сёння, не ўчора, не заўтра” паразмаўлялі з удзельнікамі беларускай індзі-сцэны 2010-х :Цімурам (B. O. М, Unhuman Remains), Дзімай (Life on marx), Яраславам (Сонца знаходзіць сабе вочы) і Сяргеем (B. O. M): пра беларускую independent музыку, якая пасля падзей 2020-га года знайшла свой працяг у Батумі.
Чым займаліся ў Беларусі? У музычным плане, ды і ў цэлым?
Цімур: Апошнія гадоў дзесяць я граў у гурце пад назвай Unhuman Remains (або на трасянцы-суржыке Несвітскі Смывкі). Да ад’езду Антона Крывулі з Беларусі ўдзельнічаў у яго руху Солнцецветов: Чароўная Аднаклеткавая Музыка, у некалькіх складах (бо гэта шматсастаўны праект, хутчэй нават рух, жанр музыкі), Мох (жывы склад, да таго як праект пераўтварыўся ў дрым-поп). Калісьці даўно быў прыгожы шугейз-панк-рок гурт Gentle Bombardiers, дзе граў я на выдуманым інструменце з прымочакамі і мікрафонам. А яшчэ раней, у юнацтве, спрабаваў рабіць электронную і нойз музыку пад назвай Симптом Погремушки.
Таксама ў Беларусі ў мяне была маладая сям’я, маленькае дзіця, хоць усё на жаль блізілася да разводу. Цяпер я нарэшце пераехаў ў Грузію, як і мая былая жонка. У вольны час я займаюся музыкай, памаленьку граю ў некалькіх праектах на гітары.
Дзіма: С 2015 года я играю проекте life on marx (guitar ambient/drone/electronic). Также у меня есть сторонний проект Dcomas, в котором я играю экспериментальную электронику с Сергеем Мокринским (phlegm87).
До этого играл в Zombie Zoo (progressive psychedelic rock), Clover Club (indie-rock, вместе с Натальей Куницкой из проекта Mustelide), Dear Pegasus (dream pop) и сегодня никогда (вместе с Евдокией Шукшиной, известной по проекту ducя).
А так в Беларуси не занимался ничем из ряда вон выходящим: жил, работал, влюблялся, писал стихи и прозу.
Яраслаў: До эмиграции я ездил по болотам и лесам, изучал природу и культуру, участвовал в разных творческих проектах, связанных с музыкой, литературой, кино, фольклором и прочим. Также любил ездить на велосипеде, читать книги, общаться с людьми.
Мой основной музыкальный проект – группа Солнце находит себе глаза, там я выступаю в качестве автора текстов и художественного руководителя. Иногда принимал прямое или косвенное участие в проекте Ее Ослепительное Сияние, а в последние полтора-два года в Минске с удовольствие помогал Питу Павлову из N.R.M. с его новыми проектами, в основном как литературный консультант. Ещё я писал тексты для ультра-блэк-метал групп Дитя Нечеловеческое и Вельзевульва, и снимал клипы, а также занимался художественным оформлением для дум-дэтх группы Beyond the Darkness.
Сяргей: Агулам я здымаю дакументальнае кіно і рэпартажы..Таксама я вельмі люблю вёску, прыроду. Купіў машыну і за 4 гады наганяў па Беларусі амаль 200 тыс км. Тады я вельмі любіў падарожнічаць. Цяпер наадварот хочацца дом, бо ў сталым падарожжы ўжо больш за год.
Музыка заўсёды была больш як асабістая тэрапія і ўнутранае захапленне: яе крыху я ўпісаваў у свае кіна-праекты. Мой музычны дэбют адбыўся дзякуючы хлопцам з ВОМ. і маёй дудзе, якую некалі Алесь Лось для мяне змайстраваў. Так бы мовіць напраўляў сваё “майстэрства” у Беларусі дзеля гэтага важнага моманту, за што шчыра ўдзячны хлопцам. Бо так бы і застаўся безыменным музыкам-у-стол *ха-ха*
Адным з вашых праектаў быў В.О. М., які існаваў яшчэ ў нулявых. Раскажыце пра гэты праект, бо ён даў старт многім іншым? Якая эвалюцыю вашых праектаў?
Цімур: Аўтар ідэі —Антон Крывуля. Ён апісвае гэта так:
“Волщебная Одноклеточная Музыка обращается к идее дочеловеческой истории музыки. Музыкальность, как было доказано еще великим Гельмгольцем (Die Lehre von den Tonempfindungen als physiologische Grundlage für die Theorie der Musik. Braunschweig, 1863), опирается на физические законы передачи и интерференции волн, которые в свою очередь подчинены простейшим принципам пропорций. Наше восприятие музыкальности, состоящее из горизонтальной пропорции ритма и вертикальной пропорции гармонических отношений зависит от колебательных движений клеток Stereocilia в рецепторах органа слуха. Таким образом способность к музыкальному восприятию может быть спекулятивно отнесена не только к высшим животным но и к простейшим организмам, которые имеют способность восприятия акустического резонанса.
Если универсальная природа музыки проста и может быть передана на языке физики и математики, то музыка людей имеет в себе дополнительный этаж в котором звуки превращаются в знаки, музыкальные формы становятся означающими. В конце концов игра значений подчиняет себе феномен музыкальности, музыка превращается в инструмент идеологии и политики. Но музыка слишком ценный дар чтобы можно было так просто с этим согласиться.
Frank Hamilton Cushing утверждал, что люди из племени Zuni, которое он много лет изучал, умели думать руками отдельно от головы (A Study of the Influence of Hand Usage on Culture Growth. 1892). В нашей практике мы пытаемся спуститься в эволюции на две ступени вниз и попробовать представить музыку для отдельных элементов наших тел: рук, спинного и костного мозга, нейронов как свободного сообщества клеток, клеток ткани. Это потребует от нас дисциплины и отказа от человеческих привычек к образности, тексту, выразительности. Это потребует от нас отказа от амбиций быть музыкантами и артистами а просто воспроизводить музыкальный феномен без человеческого компонента”
Я толькі магу казаць, што зараз з-за таго што адбылося ў беларускім грамадстве ў 2020-м годзе і з пачаткам вайны Расіі супраць украінскага народа, калі дыктатура, якая даўно існавала, раскрыла нарэшце фашызм, на якім яна грунтуецца, мы ўсвядомілі што Чароўная Аднаклеткавая Музыка – сапраўды палітычная. Няма слоў, таму што голас у нас забралі, няма пра што казаць, ёсць толькі гэтае стаянне. Агульначалавечае, сяброўскае стаянне, нягледзячы ні на якія правакацыі і прапаганду.
Раім паслухаць запіс.
У Мінску вы рабілі сваю музычную сцэну. Чым яна адрознівалася ад іншых беларускіх сцэн? У чым была, калі так можна выказацца, асноўная ідэя?
Цімур: Прыемна ўсведамляць, што мы ўсё ж такі нешта рабілі для сцэны, нягледзячы на частае адчуванне балота і застою. Але насамрэч беларуская сцэна вельмі адрозніваецца ад іншых гарадоў постсавецкай рэальнасці. Цяжка сказаць чым менавіта яна адрозніваецца, але, мне здаецца, справа ў людзях. Мы, магчыма, крыху больш уважліва глядзім углыб чалавечай прыроды, і таму таленавітыя музыканты шукаюць і знаходзяць у сваёй творчасці нешта ўніверсальнае і агульначалавечае. Беларускія панк-гурты шырока вядомыя і паважаныя ў суседніх краінах за выразную пазіцыю і адчайную форму падачы. Эксперыментальныя і электронныя музыканты, якім пашчасціла быць пачутымі, пастаянна здзіўляюць і не даюць сумаваць сусветным слухачам. А поп і рок калектывы чапаюць душу і збіраюць велізарныя залы за мяжой. Не кажучы ўжо пра незалежную нацыянальную і фолк музыку, ад якой мурашкі пад скурай. Праблема і адначасова ўнікальная асаблівасць беларускай сцэны ў тым, што яе як быццам мала і сутнасць яе ў цэлым — адзін вялікі андэграўнд. Цяпер гэта яшчэ больш актуальна, так як тыя, што засталіся на радзіме адчуваюць неверагодныя складанасці быць пачутымі. Да забаронаў і спісаў было адчуванне што творчасць мала каму патрэбна ў прынцыпе, ад гэтага тыя, хто ёй займаўся, рабілі гэта з зачараваннем, без аглядкі на такія фантастычныя рэчы як прыбытак або вядомасць.
Вы часта ладзілі джэм сейшэны або ўключалі іх у вашу канцэртную праграму? У чым іх сутнасць?
Цімур: Рэдка люблю гэтую справу. Звычайна музыка добрая, калі ў цябе ёсць што з яе дапамогай выказаць. Разумею, бывае, калі хочацца пагутарыць з дапамогай музыкі, пачуць і быць пачутым іншымі музыкамі і гучаць разам – гэта для мяне і ёсць добры джэм сейшэн. Калі разам граюць больш чым два музыканты – гэта ўжо вельмі моцная рэч, калі ўсё не скочваецца ў выпендрэж. Многія класныя песні нараджаліся з імправізацыі.
Дзіма: Импровизация – это то, что сейчас мною движет, особенно в Грузии. Делаю музыку здесь и сейчас, с первого дубля.
Яраслаў: Мой основной проект – Солнце находит себе глаза задумывался как импровизационная музыка, с большим составом постоянно меняющихся музыкантов, такое очень психоделическое музыкально-литературное путешествие, с живой динамикой, большим количеством случайных решений. По-моему у нас не было ни одной репетиции с одинаковым составом музыкантов. И одна из ключевых вещей для меня, то, что приносит мне радость – это некоторая новизна и несыгранность музыкантов, когда они впервые встречаются и музыкальное полотно то разваливается, то собирается снова, дышит. К сожалению, вживую, пачкой и с большим количеством импровизации мы успели записать только один альбом «Метафизическая мясорубка», но тут есть треки, которые хорошо передают атмосферу наших минских репетиций, например Кожаная морковь или Ведьмин поезд. Как правило, у песни есть какой-то ограниченный набор постоянных элементов, например у Ведьминого поезда это только текст, каждый раз он должен играться полностью по-разному, а у Моркови уже – текст, тональность и основной басовый рифф. Все остальное – импровизация, которую всегда играет разный состав музыкантов. В импровизации, в новом сочетании людей с разным опытом и музыкальным мышлением рождается новая музыка, живые эмоции – мне просто нравится это наблюдать или быть частью этого.
Што цяпер з беларускай сцэнай?
Дзіма: Я смотрю сторис в Инстаграме и вижу, что сцена не умирает, проводятся концерты, выпускаются релизы. Это бесконечный процесс перерождения: поколения меняются, группы сменяют друг друга, но, несмотря ни на что, несут знамя белорусской независимой музыки, так сказать.
Яраслаў: Мои друзья, которые остались в Минске – продолжают творческую и студийную деятельность, а вот репетиции и живые концерты многие приостановили.
Як вы лічыце, музыкай можа займацца любы чалавек ці для гэтага патрэбна схільнасць? Раскажыце аб канцэпце стварэння музыкі? Бо ёсць такія стылі як робат, нойз… Ці дазваляюць яны непрафесійным музыкам дакрануцца да сакрамэнту стварэння музыку?
Цімур: Музыкай можа займацца любы чалавек, які да яе няроўна дыхае. Ёсць таварыш, які робіць афігенную музыку, але ніколі яе не захоўвае і нават не збіраецца, яму проста падабаецца зводзіць разам сэмплы.
Дзіма: Согласен, музыкой может каждый, техническое мастерство не играет определяющей роли – можно вспомнить хоть Throbbing Gristle, хоть Петра Мамонова. Самое важное для музыканта – выразить свою идею своим языком. С другой стороны, множество творческих людей занимаются копированием, делают «продукт», стремятся к популярности. В этом нет ничего страшного, просто я чуть прикоснулся к шоу-бизнесу в свое время и понял, что мне этот путь не подходит.
Но опять же: «своя идея» не должна являться индульгенцией для музыкального невежества и распиздяйства. В любом творчестве нужен баланс между талантом и осознанностью, как и во всем в жизни.
Яраслаў: Я начал музыкальную деятельность незадолго до тридцати, практически не имея музыкального слуха. Просто подумал, скоро тридцать, а у меня нет рок-группы, что это не то, как я бы хотел жить. Сейчас я уже пишу, играю на инструментах, записал альбомы, в связи с музыкой познакомился с большим количеством разных интересных людей, получил возможность творческого выражения. Множество незнакомых людей писало мне, что им очень нравится, что я делаю. Уверен, что любой может заниматься музыкой и другими формами искусства – но, если нет природной предрасположенности – это требует более сильного желания и вовлеченности.
Сяргей: Не магу адназначна адказаць. Мяркую, што рамеснікам можа стаць любы. І ў гэтым няма аніякае праблемы, ці сораму, бо гэта важны скіл. Але стварыць нешта такое, што будзе па-за сферай рамесніцтва, хоць і прафесійнага, вельмі складана. Прынамсі мне. Важна, каб цябе перла і не навязваць сваё «прэньне» іншым. Ну гэта калі іншых ня вельмі прэ.
Можна назваць вашу сцэну independat ці diy? Бо, наколькі я ведаю, усё, што вы рабілі – ад запісаў да вокладак-вы рабілі самі?
Дзіма: Можно, но суть от этого не поменяется.
Цімур: Складана сказаць, пра якую сцэну ідзе размова. Калі пра тых якія з’ехалі, то ўсе гуртуюцца там, дзе ім цяпер зручна. Складана меркаваць аб форме і вешаць азначэнні. Ні да якіх лэйблаў не адносімся, музыкай не зарабляем, крэатыў робім альбо самі альбо просім дапамогі паплечнікаў – мастакоў, дызайнераў. Часам, калі дазваляюць сродкі, аплачваем іх працы.
Чаму вы вырашылі эміграваць?
Дзіма: Нужно было уехать, был ряд не связанных между собой причин. Выбрал Грузию, потому что захотелось увидеть своими глазами то, о чем мне рассказывали друзья.
Цімур: У Грузію на той момант ужо пераехалі некаторыя блізкія пасля падзей 2020-га года. Ды і ў краіне я бываў неаднаразова з 2014-га. Пераехаць я планаваў і раней, але праца скоўвала з-за дурнога неадназначнага закона, дзе не прапісана належным чынам, ці можна працаваць выдалена не на тэрыторыі РБ. Пасля пачатку вайны я вырашыў што ўсё, хопіць, гэта ўжо зусім пекла, сям’я таксама амаль адразу пагадзілася з’ехаць. Праца нарэшце дазволіла эвакуацыю, самастойную рэлакацыю, а потым правяла ліквідацыю офіса ў Менску.
Яраслаў: Еще до начала войны планировал переезд в Батуми, в связи с растущим напряжением внутри Беларуси, связанным с репрессиями после двадцатого года. В какой-то момент обратил внимание, что поднимаясь в лифте слушаю, нет ли кого на лестничной площадке, не ломают ли ночью дверь и тому подобное. Начало войны сработало последним триггером, мы собрали вещи и уехали.
Сяргей: Адназначнага меркавання па эміграцыі не было. Пасьля жніўня 2020-га я з’ехаў на вёску. Атрымоўваецца як бы эміграваў. 17 лютага 2022 купіў квіткі ў Тбілісі, бо яшчэ да вайны атрымаў запрашэнне змантаваць свой фільм ува ўніверсітэце тэатра і кіно. А 24-га пачалася вайна. Быў шок. Не памятаю ні пералёт, ні як рэчы з кватэры перавозіў. Неяк прыходзіў у сабе ў Тбілісі ў красавіку. У чэрвені скончыў мантаж і вырашыў пачыліць на морцы ў Батумі ўлетку. І нешта зацягнула. І вось цяпер не разумею эміграваў, ці не. Таму і бадзяюся, не магу месца адшукаць.