Эміграція
Воля родам з вёскі Опаль, што на поўдні Беларусі. Не так даўно мы пагаварылі з ёй пра опальскі дыялект і магію палескіх вёсак. Зараз наша гераіня рыхтуе да выдання кнігу “Мая баба – дырэктар морга”, пра беларускую традыцыю пахавання. У рамках рубрыкі “Чытаць у эміграцыі” мы пагаварылі пра тое, хто натхніў Волю на стварэнне твора, і чаму размовы пра смерць у Опалі — гэта не табу.
– Прывітанне, раскажы пра будучую кнігу, пра што яна будзе?
– Мая кніга, як я яе жартоўна называю, гэта філасофія жыцця і смерці на палескай вёскі праз прызму гісторыі маёй бабулі. Гэта значыць, у ёй ёсць і важныя пахавальныя традыцыі з таго месца, і таксама ўвесь той спектр эмоцый, як людзі пражываюць сваё жыццё, як рыхтуюцца да смерці. Кніга ўяўляе сабой дыялогі мясцовых жыхароў на польскай мове, і мне здаецца, што менавіта дыялогі могуць перадаць увесь спектр фарбаў жыцця і смерці на Палессі. Там няма лірыкі, там ёсць словы і дзеянні звычайных людзей.
– Адкуль узялася такая назва?
– Назва кнігі напрамую звязана з той мянушкай, якая была прысвоена маёй бабулі жыхарамі вёскі, таму што мая бабуля была той жанчынай у вёсцы, хто не толькі ведала ўсе пахавальныя традыцыі, але і не баялася мыць нябожчыкаў, дапамагаць іх апранаць, класці ў труну.
– Пра якія пахавальныя традыцыі ты кажаш, можаш прывесці пару прыкладаў?
– Прыклады традыцый: напрыклад, калі чалавек ляжыць у труне, яму завязвалі ногі, а калі апускалі труну ў яму, трэба было абавязкова развязаць ногі, каб чалавек змог хадзіць у тым свеце, і калі забывалі, то хадзілі легенды, што сваякі прыснілі памерлага, які просіць іх развязаць ногі.
– Раскажы, як ты збірала матэрыял для кнігі, што цябе натхняла?
– Вядома, самай першай і галоўнай музай маёй кнігі з’яўляецца мая бабуля! Яна, у прынцыпе, і будзе з’яўляцца галоўнай гераіняй кнігі. Усе астатнія героі выдуманыя, або іх прозвішчы замененыя на прыкладна падобныя з вёскі, але з рэальнымі падзеямі яны не маюць нічога агульнага. Так што калі хто-небудзь з Опаля будзе чытаць гэтую кніжку, калі ласка, не думайце, што я апісвала вас)))! Яшчэ пры жыцці маёй бабулі я шмат запісвала і ўбірала тое, што ведае яна, як яна жыве гэтае жыццё, як рыхтуецца да смерці і гэтак далей. Таксама я была часта на пахаванні, калі расла ў вёсцы, гэта там звычайная справа! Я думаю, што ўсё гэта разам і вылілася потым менавіта ў тое, што атрымалася ў такое выказванне, дзе я па сутнасці проста запісала тое, што чула і даведалася ад бабулі, і што назірала ў вёсцы на паўсядзённым аснове.
– Смерць гэта, нешта штодзённае для жыхароў Опаля? Бо многія людзі пазбягаюць нават у размовах гэтай тэмы?
– Смерць на Палессі гэта звычайная частка жыцця. Смерць ніхто не пазбягае і не баяцца яе абмяркоўваць, усё як бы рыхтуюцца да яе пры жыцці! Таксама важнай часткай жыцця ў вёсцы з’яўляецца хадзіць на могілкі, прыглядаць, так скажам, за сваім родам!
– Колькі па часе ты збірала матэрыял, рыхтавала гэтую ідэю?
– На стварэнне кнігі ў мяне сышло крыху больш за год! Я думаю, што я выношвала ідэю прыкладна два гады да гэтага, і потым словы проста праліліся… Гэта досыць персанальная гісторыя, якой я дзялюся ў кнізе, і мне было і лёгка, і цяжка адначасова яе пісаць. Лёгка таму, што яна льецца ад самага сэрца, а цяжка таму, што прыйшлося яшчэ раз у думках расставацца з бабуляй!
– Гэта атрымліваецца паўдакументальныя запісы?
– Так, запісы ў кніжцы паўдакументальныя, нешта я паспела запісаць са слоў бабулі, нешта пісала па памяці.
– Кніга будзе выдадзена на палескім дыялекце? На колькіх мовах можна прачытаць кнігу?
– Так, кніга цалкам напісаная на Палескім дыялекце, у прыватнасці, на Апольскай мове. Але адначасова ў кнізе будзе пераклад на ангельскую, таму розныя вашыя замежныя сябры змогуць яе таксама купіць і зразумець, ну ці калі вам захочацца трохі падвучыць англійская на падставе Апольскага – чаму б не!
– Ты ў адзіночку напісала кнігу?
– Я напісала кнігу сама! І потым мне пашчасціла сабраць выдатную каманду, каб сабраць ужо кнігу ў той варыянт, які будзе друкавацца! Таленавітая беларуская сучасная мастачка Маша Мароз і дызайнер Ігар Юхневіч сталі маімі кампаньёнамі ў гэтай справе, і я лічу, з іх дапамогай кніга выйшла не проста кнігай, а прама люксавым арт-аб’ектам!
– Чым гэтая кніга будзе цікавая чытачу беларускаму і замежнаму?
– У гэтай кнізе не толькі можна даведацца пра ўнікальныя традыцыі Палесся, але і як быццам трохі стаць бліжэй да людзей адтуль і зазірнуць у іх штодзённасць. Як быццам прыадчыніць дзверы і паслухаць, а пра што яны вядуць там гутаркі, пра што спрачаюцца, пра што жывуць сваё жыццё…
Ну і вядома, яшчэ дзякуючы неверагодным арт-працам і фатаграфіях Машы, кнігу яшчэ можна разглядаць як карціну і не толькі чуць герояў, але і бачыць іх, бачыць сімвалы іх культуры.
– У цябе ёсць краўдфандынгавая платформа, колькі сродкаў трэба сабраць на выданне кнігі?
– Мая мэта, як мінімум, сабраць грошай на друк 300 асобнікаў кніг! Гэта прыкладна каля 10 000 еўра. Я ведаю, мэта амбіцыйная, але я веру, што ў мяне атрымаецца!
Кнігу можна купляць друкаваную версію, якая каштуе 25 еўра + дастаўка, ці электронную за 5 еўра! У залежнасці ад таго, што вы выбралі, вам такі прадукт па выніку і прыйдзе пачынаючы з канца вясны-пачатку лета.
Спасылка на куплю кнігі тут – https://ko-fi.com/golyazopolya
Чытаць па тэме: “Я вэросла і жыла, ходэла у школу, у Ополі. Я ны віду ек вам росказатэ хутко шо такое жэтэ ў сылі”. Інтэрв’ю з Голей з Ополя